INSTANT TRIOMF: FANTASIE EN WAAN

De stap van dromen van toekomstig succes naar het pure fantaseren van actueel succes is niet ver meer. Er zijn drie stadia:

Al als kinderen namen we onze toevlucht tot spelen waarin we ons onze geliefde helden waanden. In de puberteit vereenzelvigden we ons met mythische figuren (Arthurlegenden, Star wars, ...) en hoe langer hoe meer ook met historische en actuele idolen (filosofen, wetenschappers, kunstenaars, popsterren, of sporthelden, ...). Maar ook als volwassenen blijven we graag vertoeven in dromenland. Heel vaak zijn eerste successen bij het bereiken van een doel aanleiding tot een hoge vlucht van de fantasie - zoals wanneer we aan een wedstrijd deelnemen en dromen van onze overwinning, wanneer we bij het opstarten van een onderneming onze eerste successen extrapoleren tot een megadoorbraak, of wanneer we na een gunstige reactie van een mogelijk lief meteen beginnen te fantaseren over werkelijke omgang. Bij uitstek sociale media kunnen aanleiding zijn tot gefantaseerde contacten met slechts virtuele vrienden, en ze laten ons ook toe een gefantaseerd zelfbeeld op te hangen, zoals kinderen in hun spel. We kunnen ook blijven dromen over hoe het ons als eigenlijke winnaars zou zijn wedervaren - als de omstandigheden gunstiger waren geweest en het geluk ons meer had toegelachen. Ook bewonderaar(ster) zijn leidt vaak tot allerlei fantasieën - bij uitstek tot eenzijdige verliefdheid op idolen. Al blijft in al deze gevallen ons besef levendig dat de werkelijkheid minder rooskleurig is, onze fantasieën voeden niettemin ons gevoel van zelfvertrouwen en ze versterken vooral ons geloof in het heil dat de nagestreefde doelen voor ons in petto hebben - en ze zijn daarom het tegendeel van de drogredeneringen waarme we de doelen die we nastreven ontwaarden, zoals de depressieven die in volgende paragraaf aan bod komen.

Waar het eigen leven te weinig aanknopingspunten biedt, geven we er de voorkeur aan om op te gaan in door kunstenaars gefabriceerde voorstellingen over het leven van ingebeelde personages: niet alleen in de 'lagere' vormen van kunst zoals in doktersromannetjes, reality tv, in alle genres van film van soap tot porno, om nog maar te zwijgen van het hele spectrum van de popmuziek, maar ook in de 'hogere' van theater en (arthouse) film, romans, en beeldende kunst- een tweede imaginaire wereld buiten de eerste werkelijke. Al kunnen we gedurende ons verblijf in deze inaginaire wereld van de kunst een tijdlang vereeenzelvigen met de triomfen van onze ingebeelde (anti)helden of alter ego's - denk slechts aan Yourcenars 'Mémoires d'Hadrien' , we weten dat het maar om voorstellingen gaat, en met het dichtklappen van het boek, het sluiten van het scherm, of het opbergen van de oortjes, gaan we weer over tot de minder - of in het geval van zinloze tegenwerelden: meer - rooskleurige orde van de dag - zij het dan ook hier veelal met een levendig gehouden of aangewakkerd vertrouwen in onszelf en onze levendsdoelen. Al dreigt natuurlijk altijd het gevaar dat we het bij fantaseren houden: heel wat opstandigheid is afgevoerd in de permanente plaatsvervangende revoluties die de moderne kunst was, in  rock en rap, heel wat seksuele triomfen spelen zich alleen af achter het scherm, en heel wat mensen kunnen hun dagelijkse afspraak met de ingebeelde figuren uit een soap niet missen.

Een vaag besef van de slechts plaatsvervangende triomf blijft niettemin altijd bestaan, Daarom zetten velen een stap verder: ze gaan geloven in de werkelijkheid van een parallelle wereld, die al dan niet interfereert met de gewone werkelijkheid - geen jenseits na het leven, maar gelijktijdig ermee. Ook hier gaat het om werelden die door anderen - priesters allerhande - zijn gecreëerd en waar we zelf op een of andere manier mee interageren - denk aan de stemmen die Jeanne d'Arc uitverkozen of de vele gesprekken die sedert Job velen voeren met hun god. Ook zij geven toe dat hun succes in de werkelijke wereld uitblijft, maar dat krijgt een nieuwe betekenis in het licht van de parallelle wereld, zozeer zelfs dat hun falen tot teken kan worden van ons uitverkoren zijn.

Dat laatste restje bewustzijn van ons eigen falen vervalt als de waarneming van de werkelijkheid helemaal tussen haakjes wordt gesteld, en wordt vervangen door pure waan zonder enig aanknopingspunt in de werkelijkheid zoals in de psychose: exemplarisch in de mythische man die zich Napoleon waant. Vermits de werkelijkheid tussen haakjes wordt gezet, nemen de almachtsfantasieën van de ingebeelde overwinnaar vaak bizarre vormen aan, waarin slechts resten van de werkelijke wereld onderdeel worden van een wereld van eigen makelij - denk aan de almachtsfantasieën van figuren als Schreber.

Terug naar de beknopte versie.
Verder naar de volgende uitgebreide paragraaf: