VAN WINNAAR NAAR BEWONDERAAR
'La marque d'un mérite extraordinaire est de voir que ceux qui l'envient le plus sont contraints de le louer.'
de La Rochefoucauld, Maximes.


Een volgende veelgekozen uitweg is omschakelen van concurreren naar bewonderen.

Eigenschappen die we niet van nature bezitten, moeten we ons eigen maken. Dat doen we door een ideaal uit te kiezen dat we willen evenaren. In het beste geval benaderen we stap voor stap het vereiste niveau. Maar als ons dat niet lukt, en als we evenmin van plan zijn dan maar een ander ideaal na te streven, kunnen we ook nog ongemerkt onze neiging laten varen om de beste te evenaren, en alleen de bewondering ervoor behouden. In plaats van zelf uit te blinken, worden we bewonderaars van onze idolen - fans, supporters, aanhangers, ja zelfs ootmoedige aanbidders van almachtige goden. De bewondering ontplooit zich niet zelden tot verliefde vervoering - voor het mooie lichaam van jonge mensen door ouderen wier schoonheid taant (zie Kavafis.) of voor de oneindige liefde van God door de mystieke minna(a)r(es).

De formule laat ons toe om ons één te voelen met vaak grote aantallen medebewonderaars en gezamenlijk mét ons idool te triomferen over allen die andere, in onze ogen minderen idolen bewonderen. Individuele concurrentie met de bewonderde beste maakt zodoende plaats voor groepsgewijze concurrentie tussen bewonderaars. Dat ontslaat ons niet alleen van de noodzaak om het idool te willen overtreffen, maar levert ons ook een dubbel bijkomend voordeel op: we hebben als lager geplaatste toch deel aan het prestige van de leider van de gemeenschap der bewonderaars, en we kunnen als groep in een nieuwe - zij het loze - arena triomferen over concurrerende groepen.

Naast de idolen die aanvankelijk onze concurrenten waren, zijn er ook de idolen aan wie we al bij voorbaat onze eigen activiteit hebben afgestaan: alle producenten die goederen, diensten, of informatie (kennis) leveren op terreinen waar wij ons niet op hebben toegelegd - al degenen wier arena's we bij de afdaling in de arena der arena's links moesten laten liggen: charismatische politici voor wie we zo mogelijk stemmen, sporthelden, kunstenaars, film- en popsterren, wier kunstwerken we consumeren, en ook allen die de producten maken waar onze voorkeur op de markt naar uitgaat (al verdwijnen die - anders dan Steve Jobs - meestal in de anonimiteit achter hun product).

Naast beide soorten zelfgekozen idolen zijn er, ten slotte, ook de idolen die deel uitmaken van gemeenschappen waar ook wij de facto toe behoren door geboorte (de natie, het dorp, de familie) of door opvoeding (de godsdienstige gemeenschap, de taalgemeenschap). Door ons tot die gemeenschappen te bekennen, kunnen we delen in de roem van idolen uit het verleden (Van der Weyden, Van Eyck en Rubens, de Vlaamse polyfonisten), of uit het heden (de Rode Duivels). Anders dan bij echte gemeenschappen van bewonderaars kunnen we hier onze idolen niet kiezen - wat ook inhoudt dat we aan prestige verliezen als onze groep een militaire of sportieve nederlaag lijdt, of als hij naast prestigieuze ook minder respectabele leden bevat zoals Leopold II.

Binnen de gelederen van de bewonderaars is er verdere specialisering mogelijk: naast de gewone passieve bewonderaars zijn er ook de gespecialiseerde exegeten van heilige en seculiere boeken (het Oude en/of Nieuwe Testament en de Koran, de specialisten van Hegel, Marx, Freud en Lacan, sportcommentatoren en kunstcritici, en in vele gevallen ook biografen). Zo ontstaan minder prestigieuze, afgeleide piramides van de kenners die, in plaats van zelf denker te worden, zich toeleggen op de exegese, of die in plaats van zelf te componeren, romans te schrijven of beeldende kunst te maken, zich toeleggen op de analyse van het werk van hun bewonderde componisten, schrijvers, of schilders. Hier wordt de loze arena weer nuttig - voor velen een bron van inkomsten.

De formule is standaard bij allen die de waaier der arena's verengden tot het private segment en zich neerlegden bij hun minderwaardige status op het maatschappelijke.


Terug naar de beknopte versie.
Verder naar de volgende uitgebreide paragraaf.