VAN WINNAAR NAAR BEWONDERAAR
'La marque d'un mérite extraordinaire est de voir que ceux qui
l'envient le plus sont contraints de le louer.'
de La Rochefoucauld, Maximes.
Een volgende veelgekozen uitweg is omschakelen van concurreren naar
bewonderen.
Eigenschappen die we niet van nature bezitten, moeten we ons eigen
maken. Dat doen we door een ideaal uit te kiezen dat we willen
evenaren. In het beste geval benaderen we stap voor stap het
vereiste niveau. Maar als ons dat niet lukt, en als we evenmin van
plan zijn dan maar een ander ideaal na te streven, kunnen we ook nog
ongemerkt onze neiging laten varen om de beste te evenaren, en
alleen de bewondering ervoor behouden. In plaats van zelf uit te
blinken, worden we bewonderaars van onze idolen - fans, supporters,
aanhangers, ja zelfs ootmoedige aanbidders van almachtige goden.
De bewondering ontplooit zich niet zelden tot verliefde vervoering -
voor het mooie lichaam van jonge mensen door ouderen wier schoonheid
taant (zie Kavafis.) of voor de
oneindige liefde van God door de mystieke minna(a)r(es).
De formule laat ons toe om ons één te voelen met vaak grote
aantallen medebewonderaars en gezamenlijk mét ons idool te
triomferen over allen die andere, in onze ogen minderen idolen
bewonderen. Individuele concurrentie met de bewonderde beste maakt
zodoende plaats voor groepsgewijze concurrentie tussen bewonderaars.
Dat ontslaat ons niet alleen van de noodzaak om
het idool te willen overtreffen, maar levert ons ook een dubbel
bijkomend voordeel op: we hebben als lager geplaatste toch deel
aan het prestige van de leider van de gemeenschap der bewonderaars,
en we kunnen als groep in een nieuwe - zij het loze - arena
triomferen over concurrerende groepen.
Naast de idolen die aanvankelijk onze concurrenten waren, zijn er
ook de idolen aan wie we al bij voorbaat onze eigen activiteit
hebben afgestaan: alle producenten die goederen, diensten, of
informatie (kennis) leveren op terreinen waar wij ons niet op hebben
toegelegd - al degenen wier arena's we bij de afdaling in
de arena der arena's links moesten laten liggen: charismatische
politici voor wie we zo mogelijk stemmen, sporthelden, kunstenaars,
film- en popsterren, wier kunstwerken we consumeren, en ook allen
die de producten maken waar onze voorkeur op de markt naar uitgaat
(al verdwijnen die - anders dan Steve Jobs - meestal in de anonimiteit achter hun product).
Naast beide soorten zelfgekozen idolen zijn er, ten slotte, ook de
idolen die deel uitmaken van gemeenschappen waar ook wij de facto toe behoren door geboorte (de natie,
het dorp, de familie) of door opvoeding
(de godsdienstige gemeenschap, de
taalgemeenschap). Door
ons tot die gemeenschappen te bekennen, kunnen we
delen in de roem van idolen uit het verleden (Van der Weyden, Van
Eyck en Rubens,
de Vlaamse polyfonisten), of uit het heden (de Rode Duivels). Anders dan bij echte
gemeenschappen van bewonderaars kunnen we hier onze
idolen niet kiezen - wat ook inhoudt dat we aan prestige verliezen
als onze groep een militaire of sportieve
nederlaag lijdt, of als hij naast prestigieuze ook minder respectabele
leden bevat zoals Leopold II.
Binnen de gelederen van de bewonderaars is er verdere specialisering
mogelijk: naast de gewone passieve bewonderaars zijn er ook de
gespecialiseerde exegeten van heilige en seculiere boeken (het Oude
en/of Nieuwe Testament en de Koran, de specialisten van Hegel, Marx,
Freud en Lacan, sportcommentatoren en kunstcritici, en in vele
gevallen ook biografen). Zo ontstaan minder prestigieuze,
afgeleide piramides van de kenners die, in plaats van zelf denker te
worden, zich toeleggen op de
exegese, of die in plaats van zelf te componeren, romans te schrijven of
beeldende kunst te maken, zich
toeleggen op de analyse van het werk van hun bewonderde componisten, schrijvers,
of schilders. Hier wordt de loze arena weer nuttig - voor velen een
bron van inkomsten.
De formule is standaard bij allen die de waaier der arena's
verengden tot het private segment en zich neerlegden bij hun
minderwaardige status op het maatschappelijke.
Terug naar de beknopte versie.
Verder naar de volgende uitgebreide paragraaf.