over slagen en falen


Kaïn

hoe overleven als verliezer?





CONCURRENTENPOOL, ARENA, CONCURRENTENPIRAMIDE, TERRITORIUM

Vooraleer we verder gaan, maken we enkele terminologische afspraken.

'Concurrentenpool' noemen we het aantal kandidaten dat op een gegeven terrein de beste wil zijn. De pool kan mensheidomvattend zijn (lopen, spreken, dansen, ...), dan wel een min of meer groot segment van de mensheid omvatten (allen die een bepaald beroep willen uitoefenen, alle schakers, ...). De beperking tot een deel van de mensheid kan het gevolg zijn van opvoeding (allen die een bepaalde taal spreken of een bepaalde godsdienst aanhangen), of opleiding (alle ingenieurs, alle schakers, alle pianisten). Maar de concurrentiepool kan ook worden ingeperkt door niet ter zake doende criteria: in plaats van alle zwemmers alleen zwemmers van een bepaald geslacht, een bepaalde leeftijd, een bepaald ras, een bepaald gebied, enz. Bij groepsgewijze concurrentie is de concurrentenpool aanzienlijk kleiner dan bij individuele: niet alle in aanmerking komende kandidaat-concurrenten gaan over tot het vormen van een groep, en degenen die dat wel doen worden verdeeld over het aantal concurrerende groepen. De concurrentenpool varieert dan van een handvol (bedrijven die een bepaald product produceren), over tientallen (de reguliere legers van zo'n kleine 200 staten), tot duizenden (het aantal voetbal- of wielerploegen), maar nooit miljarden.

'Arena' noemen we de plaats waar de effectieve krachtmeting tussen alle concurrenten uit een concurrentenpool plaatsgrijpt. Sedert het bestaan van het internet is het denkbaar dat alle kandidaten zich op hetzelfde tijdstip in de virtuele ruimte van het internet meten aan elkaar (bv. een sudokuwedstrijd of een wereldomvattend schaaktornooi). Er zou dan één enkele arena zijn. Maar meestal wordt de krachtmeting tussen de leden van de gehele concurrentenpool opgesplitst in een min of meer groot aantal afzonderlijke, hiërarchisch georganiseerde krachtmetingen op verschillende plaatsen en tijden in een vaak groot aantal locale arena's: eerst selectie van provinciale kampioenen, dan van nationale, en dan pas van internationale op Olympische spelen. Er is dan een hiërarchisch georganiseerde arena. Niet de gehele pool van concurrenten hoeft zich in de hiërarchie van arena's aan te melden: al kunnen vele mensen lopen, zwemmen, fietsen, springen en dansen, een minderheid neemt deel aan wedstrijden, en op de hogere trappen worden allen die niet zijn gekwalificeerd uitgesloten. Al dagen op de Olympische spelen slechts een handvol kandidaten op, de eindarena is slechts de top van een hiërarchie van arena's, waar een vaak mensheidomvattende concurrentenpool in optreedt. Hoe kleiner de concurrentenpool, hoe minder niveaus er nodig zijn in de hiërarchie van arena's - alle professoren in een bepaald vakgebied kunnen elkaar vinden op een wereldcongres - en sluiten daarbij alleen de studenten en geïnteresseerden uit.

Vandaag heeft in de regel de gehele concurrentenpool toegang tot éën en dezelfde hiërarchie van arena's, maar bij de aanvang van de geschiedenis van de mensheid trof slechts een deel van de concurrenten elkaar in regionale of locale arena's zonder gemeenschappelijke top: de lopers of jagers in de eigen stam of hoogstens ook in de naburige stammen. Naarmate vervoer en communicatie zich ontplooiden, breidden de arena's zich almaar uit - denk aan de oorspronkelijke Olympische spelen - om uiteindelijk haast de gehele concurrentenpool te omvatten - denk aan de huidige Olympische spelen. Daarom is het zinnig om onderscheid te maken tussen globale, regionale en locale arena's naar gelang ze de gehele concurrentenpool omvatten, dan wel slechts een deel ervan.

'Concurrentenpiramide' noemen we de rangorde van de concurrenten na de strijd in de arena. Zij kunnen worden gerangschikt op een piramide met één of weinigen aan de top (gouden, zilveren en bronzen medaille), een handvol mindere goden op wat lagere trappen (genomineerden voor een prijs of kandidaten voor het presidentschap), en talloze 'Vielzuvielen' aan de basis, of in een ranglijst zoals van de landen met het grootste BNP, van de renners in een koers, of van de leerlingen in een klas zoals vroeger gebruikelijk was. In zeldzame gevallen bestaat de piramide alleen maar uit de top en een min of meer brede basis: bij eenmalige duels, of bij een loterij waar er maar één winnaar is. Merken we op dat de rangschikking op een piramide of een ranglijst invloed heeft op het triomfgevoel. Allen die niet aan de top staan moeten opkijken naar boven, maar kunnen neerkijken naar onder. Het triomfgevoel is dan het sterkst bij de overwinnaar aan de top, maar wordt in afnemende mate gedeeld door degenen die op de hoogste trappen van de piramide staan. En de verslagenheid is dan het sterktst aan de basis van de piramide of op de laatste plaats in de rangorde, maar neemt af naarmate we verder van dit dieptepunt zijn verwijderd.

'Territorium' noemen we het geheel van posities dat bij de concurrentiestrijd kan worden veroverd. Het territorium kan bestaan uit één enkele positie (de troon van de koning, het kabinet van de (minister-)president, de wereldbeker in de voetbalcompetitie), uit slechts enkele (gouden, zilveren, en bronzen medaille), uit veel (het aantal jobs bij een examen voor een ambtenarenapparaat), of uit heel veel (alle te veroveren seksuele partners). Omvat het territorium evenveel posities als er concurrenten zijn, dan kunnen allen aan hun trekken komen, ongeacht hun positie op de concurrentenpiramide, al is er meestal ook een overkoepelende hiërarchie waarin de te veroveren posities worden vergeleken. Is er slechts één post te verdelen, dan komt alleen de hoogste in de rangschikking in aanmerking, zoals bij winner-takes-all-verkiezingen of dito markten.

'Concurrentiestrijd' is de effectieve krachtmeting van de concurrenten uit de pool in de arena. In principe kunnen alle concurrenten uit elkaar ten alle tijde uitdagen voor een krachtmeting. Maar het bestaan van territoria verandert de frequentie van de concurrentiestrijd en het aantal concurrenten dat er effectief aan deelneemt. Vergelijking tussen concurrenten is ten allen tijde mogelijk: allen kunnen zich vergelijken met de koning, alle partijen kunnen zich meten aan de partijen die aan de macht zijn, alle minnaars kunnen zich vergelijken met andere minnaars. Maar, om op effectieve krachtmetingen te besparen en meer duurzame bezetting van territoria mogelijk te maken - of gewoonweg om verworven rechten te vereeuwigen - worden territoria in de regel voor min of meer lange tijd toegekend: koningschap zolang men op handen wordt gedragen of voor het leven, ministerschap voor een legislatuur of tot een motie van wantrouwen wordt ingediend, het recht op tafel en bed zolang de liefde duurt of tot de dood de geliefden scheidt. Gedurende de min of meer lange periodes dat concurrenten hun rechten kunnen laten gelden, zijn de arena's gesloten of wordt er alleen gestreden om nog beschikbare territoria - denk aan de strijd om lieven die nog niet verliefd zijn geworden of die het niet meer zijn. De bijbehorende concurrentenpool bestaat dan wel, maar de concurrenten gaan pas effectief tot de strijd over naarmate er territoria beschikbaar zijn. Zijn de territoria slechts periodisch te veroveren (troon of ministerposten) dan ligt de concurrentiestrijd stil zolang ze zijn bezet. Komen er ten allen tijde nieuwe territoria bij of worden bestaande ten allen tijde weer beschikbaar (tafel en bed), dan strijden alleen concurrenten tegen elkaar die nog geen territorium wisten te veroveren of die het hebben verloren, terwijl degenen die een territorium bezetten niet meer optreden in de arena.

Terug naar de beknopte versie.
Verder naar de volgende uitgebreide paragraaf.



© Stefan Beyst, 2018.

facebook facebookvolg   twitter
 
ontdek
mijn nieuwe e-boek:


zelfomslag

het zelfbeeld
tussen spiegel en dagboek