INLEIDING
Naar aanleiding van haar tentoonstelling 'Amplitude' in 'Yurt - Nomadic
Project Space' te Gent wou ik volgende beschouwingen kwijt over het werk
van Lore Rabaut.
HORIZON
Wat meteen de aandacht trekt zijn de grillige lijnen die zich, almaar
opnieuw in de klei gedrukt, ontpoppen tot tegen elkaar inwerkende
magmastromen, wier ritmisch pulseren stolt in onbeweeglijke
driedimensionele formaties - ongeveer zoals
de beweging van mens en dier in de tweedimensionale seriële foto's van Muybridge.
Het zijn de lijnen van de horizon, die in de stad een almaar wisselende
skyline is, maar op het platteland langzaam verglijdt. Voor Lore Rabaut zijn
het ook een soort analoge tekens voor muziek - maar door de
opstapeling ervan worden het in de eerste plaats beelden van imaginaire
landschappen.
PERSPECTIEF
Hoe meer we ons verdiepen in
dat ritmisch pulseren, vanuit hoe hoger hoogten we blijken
neer te kijken op bergketens
diep onder ons. Onverhoeds hebben we daarbij het horizontale persecptief
op de einder ingeruild voor een vogelperspectief op het
aardoppervlak.
SCHAAL ...
Wisseling niet alleen van perspectief, maar ook van schaal. Want in
werkelijkheid staan we op de begane grond, en kijken we neer op een tegel
voor onze voeten.
Wat haast kosmische proporties leek te hebben, is vervat binnen een raam
van 30 x 30 cm.
Of we staan in de galerie frontaal met de neus voor formaties, gevat in
een kom die we met beide handen zouden kunnen onvatten, terwijl we
eigenlijk hoog in de ruimte hangend neerkijken op uitgestrekte
bergketens diep onder ons.
... EN SCHAAL
Dan valt op dat die weidse ruimtes alle zijn vervat in
schalen in letterlijke zin - scheepsrompen,
halve bollen, kaders, of tegels waarin ze zijn uitgespaard.
Die
inperkende schalen katapulteren ons weer in de besloten tentoonstellingsruimte waarin
ze als objecten op onze schaal staan opgesteld. Daar worden sommige verder ingepakt tot in kistjes te koesteren geheimen.
Maar andere verzetten zich tegen dit omsloten worden: de
scheepsrompen die op
draagberries wachten op de dragers wier dragen het klieven van de boeg
zal overnemen, voor zover het onderstel al
niet zelf op wandel gaat - als Atlas het wereldgebeuren torsend op de
rug. Tot uiteindelijk de scheepsromp zelf op stap lijkt te zullen gaan.
Naast de horizon als residu van het landschap, het
voertuig - het schip - als
voorvorm van wat in dat landschap tot leven zou kunnen komen.
BINNENSTEBUITEN
Zich eindeloos tot landschap opstapelende einders gevat als in de schaal van een ei
...
Dan valt op dat het golven van de wateren, dat we onder de romp van
het schip zouden verwachten - of voor de boeg die de golven klieft - eigenlijk
binnen de scheepswanden woedt, en dat de witte halve bol als schaal niet
zozeer tegen dat woeden beschermt, maar het veeleer koestert in zijn
schoot.
Wisseling, niet alleen van perspectief en schaal, maar ook van
binnen en buiten ...
WOEKERING
Een woeden dat in de eerste plaats woekering is. Dat zijn al de
horizonlijnen die zich tot aankoekend magma ontwikkelen. Dat zijn ook de
cirkeltjes die zich als equivalenten van Sloterdijks schuim over het
vanuit de ruimte bekeken aardoppervlak verspreiden in 'Modi II'.
En dat zijn ook de minuscule steken - het lijken wel miereneieren - geborduurd op linnen of vilt.
De woekering lijkt niet in te dijken. Terwijl de steken zich lineair of stervormig uitbreiden, krimpt het weefsel waaraan ze zich hechten almaar door het rafelen aan de randen. En zelfs de stalen scheepswanden die het gebeuren binnenscheeps houden, beginnen zich te delen als waren het cellen of virussen - rompen die voortaan hun eigen weg willen gaan.
En in
'Island' boven de eerste paragraaf van deze tekst,
is er al helemaal geen spoor meer van enig raam: de woekering kan zich alzijdig uitbreiden.
MATERIAAL VERSUS MEDIUM
Heel wat
van deze werken zijn in porseleingips, gegoten op klei, die zijn sporen
in gouden oker achterliet op het daardoor pas blanke wit.
Maar Lore Rabaut gebruikt ook andere materialen zoals beton - in diverse
kleuren: wit, zwart, of grijs met blauwige of bruine schijn.
Tegenover het beton speelde ze ook wol uit, en zo kwam de draad in haar
werk - als steek in schering en inslag, of als weefsel rond spelden. En dan is
er ook - in diverse soorten - het hout van de ramen, kaders, en sokkels. Al deze materialen
zijn met zorg gekozen, en het is vooral de haast microscopisch fijne
bewerking ervan die bijdraagt tot de intense tactiele expressiviteit -
niet de geringste charme van dit werk.
Niet zozeer het materiaal zelf komt daarbij tot spreken. Eerder leent
het als medium zijn expressiviteit aan de materialen die het oproept -
het graniet van
bergketens of het water van golven. Die overdracht komt tot zijn
hoogtepunt als het gips in de gietvorm de plaats inneemt van de steken
in draad op linnen of vilt: het verschaft deze stoffen een
nieuwe zinderende uitstraling, die alleen maar intenser wordt
doordat de kleur monochroom werd geneutraliseerd en zodoende niet
meer afleidt van het spreken van de materie.
BEELD
Een afdruk maken
om het oorspronkelijke materiaal te kunnen vervangen door een medium:
dat is de oervorm van beeldhouwkunst - denk slechts aan het
dodenmasker. Pas tegen deze achtergrond dringt het tot ons door dat al deze werken
beelden zijn - al valt het niet mee om ze sculpturen of
beeldhouwwerken te noemen, want hier wordt niet gehouwen, maar gegoten; en al krijgen we hier
niet de traditionele menselijke figuren te zien, maar berg- of zeelandschappen,
vaartuigen, of
bewerkt textiel.
Omdat
in de afgietsels van stoffen de derde dimensie minimaal is, krijgen deze beelden de allures van een reliëf. Die beweging wordt
voltooid als de reductie van diepte plaatsmaakt voor suggestie ervan op een tweedimensionaal
vlak. Naast
driedimensionale beelden maakt
Lore Rabaut dus ook tweedimensionale tekeningen.
CONTEXT
Geen conceptuele kunst dus - geen tekens aan de wand
die door hun design alleen maar verdoezelen dat ze verwijzen naar
de schimmige regionen van het begrip, zoals bij
Lawrence Weiner, On Kawara, of Barbara Krüger - maar de volle
aanschouwelijkheid en tastbaarheid van beelden. Evenmin
pseudobeeldhouwkunst zoals de objecten van Joseph Beuys die met
sculpturen wel de driedimensionaliteit gemeen hebben, maar in
feite tentoongestelde werkelijkheid zijn, die overigens alleen maar als
symbool wordt ingezet, en daardoor de werkelijkheid die ze pretendeert
te tonen weer buiten spel zet. Alleen door hun vaak erg expressieve
materialiteit blijven de beste objecten van Beuys zich binnen het
diesseits van de aanschouwelijkheid bewegen - al srpeekt daar alleen het materiaal van werkelijke objecten en
niet het medium waarin de wereld als beeld opgaat. Al meer denken we aan de stillevens,
interieurs, en (veelal urbane) landschappen van Hans Op de Beeck, al
blijven die dan weer aarzelen aan weerszijden van de grens tussen
beeld en variant. Meer nog komen ons daarom de tot ondubbelzinnige
beelden geworden architecturen van Renato Nicolodi of John Van
Oers voor de geest - al bewegen die zich dan weer inhoudelijk in
heel andere sferen, en laten ze hun beelden eerder spreken door
de vorm en minder door de materialiteit.
Lore Rabaut neemt dus een heel bijzondere plaats in in de revival van de
beeldhouwkunst die zich in het voetspoor van de schilderkunst wil
loswerken uit de wurggreep waarin ze werd gehouden door de
permamente plaatsvervangende revolutie. Door haar bijzondere aanpak
ontdekt ze vruchtbare nieuwe manieren om driedimensionale beelden te
maken van wat in de beeldhouwkunst tot voor kort slechts als achtergrond
of attribuut aan bod kwam: landschappen en objecten ('stillevens'). Door haar objecten ook
te bezielen ('Sirene', 2014, en 'Green Mile', 2016) slaagt ze er ook in om het
menselijke handelen aan het woord te laten komen, zonder zich te moeten
verlaten op de eerder vertrouwde benaderingen via de menselijke figuur -
gedeformeerd zoals bij Johan Tahon of Caroline Coolen, als
gehercombineerde afdruk bij Berlinde de Bruyckere, superrealistisch zoals bij Sam Jinks of Ron Mueck,
of domweg theatraal zoals in Jan Fabres
potsierlijkheden).
... EN VERDER
Vol spanning kijken we uit naar hoe dit werk verder
zal evolueren - hoe de thema's die erin zijn verwerkt zich verder zullen
concretiseren en belichamen in de verschijning van nog sprekender
fenomenen.
© Stefan Beyst, juni 2016.
BIBLIOGRAFIE
Dujardin, Denis: Omschrijving van het werk van Lore Rabaut
Kindt, Tine:
Van Goethe en Rilke naar mentale ruimtes