home

over kunst

over kunstenaars

besprekingen

info/contact

KLEREN EN DE METAMORFOSE VAN DE EROTISCHE VERSCHIJNING

Hoofdstuk vijf van 'Het erotische oog' en zijn naakt'

Hieronder kunnen afbeeldingen te zien zijn van het naakte lichaam. Wie minderjarig is of aanstoot neemt aan het naakt, wordt dringend verzocht dadelijk deze pagina te verlaten.

zie ook stefan beyst: de extasen van eros

(1) DIVERSIFICATIE VAN DE EROTISCHE VERSCHIJNING

'J'aime le souvenir de ces époques nues'

'
Baudelaire, Les Fleurs du mal, Correspondances,V.

.
Kledij breidt niet alleen het repertoire van verhullen en onthullen uit, ze verandert ook de erotische verschijning zelf. Gedrapeerde kleding synthetiseert het lichaam tot één geheel, waaruit alleen het hoofd, of het hoofd en de armen uitsteken. Bij verknipte kleren zijn alle afzonderlijke ledematen te zien, al vat de rok het bekken en de benen samen tot één geheel, zoals bij drapering:

Klik op de naam van de fotograaf of op de foto om een grotere afbeelding te zien.
Klik op de naam onder de grotere afbeelding om de website van de kunstenaar te vinden.

steve diet goedde

De snit verandert de omvang van de onderdelen: broeken en mouwen, hemden en jassen kunnen wijd zijn of nauwsluitend. Snit heeft ook zijn effect op de onderlinge verhouding van de onderdelen: het maakt een groot verschil uit of de gordel onder de borsten wordt gelegd, over het middel of over het bekken. Net zoals een close-up vestigt kledij zodoende de aandacht op telkens andere onderdelen van lichaam.

Zo ruilt de mens zijn natuurlijke verschijning in voor een toenemende verscheidenheid van vaak drastisch tegengestelde profielen. Het volstaat om de typische silhouetten uit diverse tijden en van over de hele wereld de revue te laten passeren om zich bewust te worden van de verbazingwekkende verscheidenheid.

	bruce talbot
milton montenegro

Dat geldt niet alleen voor de vorm, maar ook voor de beweging. Het lichaam beweegt zich heel anders naargelang het is gehuld in gedrapeerde dan in verknipte kleding; in een hoepelrok, een spannende rok of een broek; met hoge hakken, ingebonden voeten, laarzen of slippers. Een attribuut zoals een pluim op de hoed of een sigarettenkoker verandert ingrijpend het lichaamsbeeld en de bijbehorende bewegingen (P. Schilder)

Juist omdat kleren de natuurlijke bewegingsvrijheid van het lichaam inperken, lokt het afleggen ervan vaak een uitbarsting van energie uit: het bevrijde lichaam dartelt uitbundig in het rond, het strekt triomfantelijk zijn ledematen, en neemt de meest vergezochte houdingen aan:

walter bosque

norm edwards

(2) HET HERMAFRODIETE LICHAAM (4): DE TRAVESTIE

Er is een natuurlijke ‘transseksualiteit’ in de zin dat kenmerken die in een gegeven cultuur als mannelijk of vrouwelijk gelden, nogal willekeurig zijn gespreid over genetisch mannelijke en vrouwelijke wezens:

c.j.ball

Een strakke tegenstelling tussen mannelijke en vrouwelijke kleding en andere middelen om het lichaam mooier te maken (schmink, sieraden enz.) draagt bij tot het opheffen van de vele dubbelzinnigheden van de natuurlijke verschijning. Een indrukwekkend voorbeeld is de sterke tegenstelling tussen de mannelijke naaktheid en het rijkelijk gedrapeerde vrouwelijke lichaam in het oude Griekenland:

In onze tijd zijn we nog steeds vertrouwd met de tegenstelling tussen broeken en rokken:

giorgio rigon

Deze tegenstelling strekte zich tot in de vorige eeuw ook uit tot het ondergoed: vrouwen droegen lange onderhemden en het is pas vanaf het midden van de negentiende eeuw dat onderbroeken in zwang kwamen. Vandaag is - in tegenstelling tot de achttiende eeuw - schmink nog steeds een vrouwelijk privilege. En zo kunnen we nog een tijdje doorgaan.

Kleren kunnen de natuurlijke ambivalentie ook versterken. Zoals vrouwen van oudsher weten, verhogen kleren van de andere sekse de aantrekking van het eigen geslacht:

sarcinella

Dit geldt des te meer als de verkleding zo ver gaat, dat we eerst denken met een man te maken te hebben, maar uiteindelijk een vrouw te zien krijgen:

marlene dietrich

insousciance

nightporter

Floris Andréa maakt volgende intrigerende variant op het thema:

floris andréa

Dit leidt tot een onophoudelijke wederkerige annexatie van de privileges die oorspronkelijk tot het exclusieve domein van het andere geslacht behoorden (zie de Kuyper). Daarbij gaat het surplus aan prikkeling uiteindelijk verloren: vrouwen die broeken dragen zijn inmiddels zo gewoon geworden, dat het niet meer opvalt.

Vooral als de natuurlijke dubbelzinnigheid een handje helpt, kan het dragen van kleren en attributen van het ander geslacht ook een middel zijn om zich van een nieuw lichaam te voorzien. De mannelijke travestie is vooral gemotiveerd door exhibitionistische motieven. Onder het regime van de ruil van schoonheid tegen macht en rijkdom, is de man immers gedoemd altijd het lichaam van de vrouw te bewonderen, terwijl hij zelf met zijn lichaam in de kou blijft staan, hoe mooi het ook zijn mag. Hoezeer kleren en schmink de ‘vrouw’ maken moge blijken uit het volgende foto’s:

tina cassati	valéry bareta
insousciance

De vrouwelijke travestie is vaak gemotiveerd door het omgekeerde verlangen om deel te hebben aan de economische of politieke aantrekkingskracht van de man en door de wens om toegang te krijgen tot mannelijke activiteiten en de bijbehorende voordelen - denk aan de vele vrouwen die in de afgelopen eeuwen als soldaat of matroos aan het huishouden wisten te ontsnappen.

Merk op dat de vrouwelijke travestie zich niet beperkt tot het overnemen van kleren en attributen en dat het niet uitsluitend is gemotiveerd door erotische motieven. Ook het lichaam zelf neemt in toenemende mate de puur erotische trekken van het mannelijke geslacht aan. Al dan niet als gevolg van diëten en het vermijden van zwangerschap en borstvoeding verdringt het slanke, gespierde meisjeslichaam de mollige rondingen van een rijp vrouwelijk of moederlijk lichaam. Het behoud van het meisjesachtig uiterlijk ontkent het moederlijke in de vrouw. Ten opzichte van het moederlijke is het meisjesachtige ook het meer ‘mannelijke’. Omgekeerd vertoont het lichaam van de jonge knaap veel vrouwelijke kenmerken. In de limiet treffen ze elkaar in het quasi hermafrodiete puberlichaam.

In toenemende mate verkrijgt men de gewenste effecten ook door chirurgische, hormonale of genetische ingrepen. Ze zijn voorlopig alleen indrukwekkend bij de man, die zich soms prachtige borsten kan aanmeten, maar zonder twijfel zullen we in de toekomst nog grotere wonderen op dit vlak te zien krijgen.

Ten slotte kunnen kleren en andere kunstmatige ingrepen ook elke geslachtelijke differentiëring opheffen: we krijgen dan een geslachtloos wezen te zien, zoals de engelen van weleer. (Claude Cahun)

(3) HET LICHAAM EN ZIJN DUBBELGANGER: HET OOG EN DE PERVERSE TREND

Kleren beroven het erotische oog van de aanblik zijn naakt. Geen wonder dat het het verloren terrein wil heroveren. We bespraken al hoe veranderingen in het schema van ontbloting weer prijsgeven wat kleren aan het zicht onttrokken, en hoe de bedekking door kleren wordt kortgesloten door transparantie.

Maar er is meer. Het gehele schema van versluieren en onthullen is gecentreerd rond de geslachtsorganen. Het oog is niet zo verzot op de aanblik van penis en vagina en gaat op zoek naar meer appetijtelijke en minder angstwekkende vervangobjecten. Door zich middelpuntvliedend over het lichaam verspreiden, consolideren kleren deze neiging: ze bedekken het uitgangspunt, als om het definitief te begraven. Daardoor wekken ze pas goed het verlangen om het verborgene weer te vinden onder verschoven en meer esthetische vorm. En vermits kleren niet alleen de geslachtsorganen bedekken, maar ook andere onderdelen van het lichaam, beginnen ook deze te verschuiven.

In de eerste plaats de bloot gelaten delen trekken het verborgene aan. Voorbeelden daarvan bespraken we al uitvoerig in hoofdstuk drie. Voegen we er hier aan toe dat men aan de hand van deze plaatsvervangers vaak de kenmerken van het origineel tracht te reconstrueren: zoals wanneer de lengte van de neus of de duim dient als maatstaf voor de lengte van de penis, of de omvang van de voet voor die van de vagina - zo keken Chinezen uit naar een kleine voet, die immers de vagina van een maagd in het vooruitzicht stelde.

Maar ook de bedekkende kleren zelf verwelkomen de verbannen geslachtsorganen. Ze vertonen immers talrijke formele of functionele gelijkenissen of analogieën, en waar die ontbreken, worden ze speciaal met het oog daarop aangebracht. De belangrijkste plaatsvervanger is het ondergoed. Bij de wederkerige specialisering tussen de lagen krijgt het de taak toebedeeld om de naaktheid te suggereren. Daarom imiteert het vaak de gladheid van de huid en volgt het gewillig de golvingen van het lichaam. Niet zelden krijgt het ook de kleur van de huid of versterkt ze die door contrast. Dat geldt bij uitstek voor de meer archaïsche onderdelen, die door kleren meteen kunnen worden geësthetiseerd. Zo herhaalt de vorm van het slipje het driehoekje van de Venusheuvel, terwijl tegelijkertijd het kroeshaar en de slijmhuid worden vervangen door glad materiaal (zie hoofdstuk VIII):

dekan

Ook en vooral de buitenste lagen bootsen het lichaam na. Hoe meer ze hun suggererende functie afstaan, hoe meer de ogen zich uitgesloten voelen en hoe sterker de drang om op de bovenkleding op te voeren wat ze worden geacht te bedekken. Het is niet moeilijk om te begrijpen waarom het verdwijnen van de vulva haar wederopstanding viert in plooien en vouwen van drapering, in kragen of spleten in hemden en mouwen, kousen en broeken, jassen en mantels:

manuel laval

piero della francesca

waarom het haar van de venusheuvel weer opduikt als bont, bij voorkeur aan de rand van kragen en spleten of laarzen:

claus rose

oscar brunet

waarom de borsten weer verschijnen als cupsen de tepels als knopen,
waarom de billen of heupen zich weer uitstulpen als crinolines en hoepels, waarvan het effect in onderstaande foto van Schildt alleen maar wordt versterkt door de naaktheid van het bovenlichaam:

emil schildt

waarom de huid weer aan de oppervlakte komt als zijde, leer of latex:

steve diet goedde

De trend wordt voltooid in de creaties van Alba d'Urbano die op haar kleren het bedekte lichaam afbeeldt

Ook bij de man vergroten hoofddeksels het hoofd, roepen pofmouwen of pofbroeken het volume van de spieren op, verbreden schouderstukken de borstkas en suggereren broekkleppen een grote penis:

titiaan karel V

Hoezeer ook hier het bedekte weer in de bedekking te voorschijn komt, moge blijken uit de borststukken van het harnas, waarin sedert de Grieken niet zelden een gespierde borstkas is gehamerd:

augustus (prima porta)

Dat geldt ook voor attributen zoals schoenen, waarvan de vaak sterk gepunte vorm voorbestemd is om de penis te belichamen - en van oudsher overeenkomstig onder tafel te worden gebruikt (poulaine in de elfde eeuw geïntroduceerd foor Fulk Rechin van Anjou):

Ook parfums, die oorspronkelijk de lichaamsgeuren moeten verbergen, brengen de erotische geuren onder versterkte vorm terug.

Het effect van de verschuiving is soms zo ingrijpend, dat men bij de ontbloting eerder het centrale deel prijsgeeft dan het perifere: Chinezen ontbloten met meer gemak de borsten en de vagina, dan de voet. In striptease worden hogen hakken aangehouden.

(4) HET HERMAFRODIETE LICHAAM (5): FETISJISME

We wezen er in het vorige hoofdstuk op hoe het lichaam zich hult in steeds meer lagen. De tussenliggende lagen kunnen zich in de plaats stellen van het uiteindelijke doel van de ontbloting: het naakt. Het erotische oog is er dan op uit om het ondergoed te zien te krijgen dat onder de bovenkleding schuilgaat (gestileerd in de French can-can)

Hier ligt de oorsprong van de meest elementaire vorm van een nieuw soort fetisjisme:

giuseppe sarcinella

lauwill

Dit elementaire verlangen kan ook optreden bij verdere fasen van ontbloting:

mariano rodriguez

Deze nieuwe vorm van fetisjisme kent een verdere ontwikkeling doordat kleren de overgang naar tactiele en genitale omgang uitstellen en daarmee de voyeuristische houding in de hand werken. Door het oog ook nog meer esthetische substituten aan te bieden (zowel in kledij als in de bloot gelaten delen) dreigen ze van het uitstel een afstel te maken. Het bewonderde lichaam wordt niet langer tactiel of genitaal opgewonden: de minnaar wordt gereduceerd tot voyeur. En dat geldt des te meer omdat het bewonderde lichaam hoe langer hoe meer een gekleed lichaam is. De opvoering van lichamelijke schoonheid wordt in toenemende mate vervangen door het pronken met kledij, vooral omdat de kledij fascinerende vervangers voor de tastzin en de geslachtsorganen aanbiedt. Een en ander culmineert op de catwalk en zijn minder profane tegenhanger in de kerk: het trouwkleed waarmee de bruid voor het altaar verschijnt. Deze machtsgreep van de kledij leidt in toenemende mate tot het ons al vertrouwde verlangen om onder de kledij het naakte lichaam te ontwaren.

Maar vaker leidt de machtsgreep van de kledij tot het uitblijven van de tekenen van toenemende tactiele en genitale opwinding, waar het oog zo verzot op is. Dat kan alleen maar de neiging versterken om het uitgesloten orgaan van de voyeur te projecteren op het lichaam van de exhibitionist. Ook voor deze projectie levert het geklede lichaam talloze aanknopingspunten.

In een eerste fase vergroot kledij het belang van de delen die bloot worden gelaten. De aandacht gaat daar bij niet alleen uit naar het gelaat, dat in een onbedekt lichaam de natuurlijke toegangspoort is tot het heiligdom. Zodra de zoom van de rok tot op de grond reikt, dringen tenen, voeten, enkels, kuiten, knieën en dijen zich op als nieuwe haltes langsheen het pad dat leidt naar het centrum. Mouwen en handschoenen ontsluiten dan weer een zijdelingse toegangsweg: het uittrekken van - vooral lange - handschoenen, het losknopen van mouwen (of het verwijderen ervan door het uittrekken van een hemd, bloes of jas), legt de charmes bloot van vingers, handen, polsen, voorarmen, bovenarmen en schouders (Emma Bovary). Er is ten slotte ook de achterwaartse benadering van de rug die van nature de charmes van de voorkant aan het zicht onttrekt en dus met minder risico kan worden ontbloot (0)*.

In een tweede fase bieden de nieuwe toegangswegen ook nieuwe aanknopingspunten voor de middelpuntvliedende verschuiving en de projectie van de geslachtsorganen. Terwijl we op de neerwaartse weg alleen maar natuurlijke fetisjen vinden van niet mis te verstane vrouwelijke aard, zoals de ogen, de mond en de borsten, vinden we op de zijwaartse en opwaartse toegangswegen een overvloed van fallische vormen: armen en benen, vingers en tenen. Deze fallische overvloed vraagt om vrouwelijke omhulsels, die rijkelijk worden aangereikt door kledij: van kousen die de benen en handschoenen die de vingers omhullen, tot de punt van schoenen met hoge hakken die de tenen omvat.

Maar ook de kleren zelf leveren onbeperkte aanknopingspunten voor de opvoering van het hermafrodiete drama. In het algemeen benadrukt het dragen van kleren telkens een ander onderdeel van het lichaam. De exclusieve aandacht op het ene onderdeel uit de vele, verraadt de centrale oorsprong van deze fetisj.

De verschuiving naar bloot gelaten delen en die naar kleren liggen vaak in elkaars verlengde. Het duidelijkste voorbeeld is de punt van voet die binnendringt in de holte van de schoen, die zelf weer een puntig uiteinde krijgt en een puntige hak. De beweging zet zich verder als de schoen met de hoge hak zich tot laars ontplooit met een spleet met veters of een kraag van bont. Een ware escalatie waarbij mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen elkaar als in een kettingreactie ontketenen! Bij deze escalatie voegen zich nog andere subtiliteiten: de hoge hak plooit de voet en zijn tenen in de houding van het orgasme.

Ook het mannelijk lichaam, dat onder zijn natuurlijke vorm eerder beperkte mogelijkheden biedt, wordt door kleren een uitverkoren speelterrein voor verschuiving en projectie. Voortaan nestelt vooral de vagina zich naar believen op het mannelijk lichaam. Een indrukwekkend voorbeeld is de lendendoek als vagina in Caravaggio. Bij Schad roept een doorzichtig hemd de snede van de vagina op, terwijl de driehoek van borsthaar de indruk van een vagina versterkt:.

caravaggio

christian schad

Vooral kragen en spleten spelen in mannelijke kleding een belangrijke rol.

van dyck

pivk

Een en ander culmineert in de gulp waar de penis door naar buiten komt.

Ook de tactiele kwaliteiten en de geuren van kleren leveren aanknopingspunten voor het spel van verschuiving en projectie. De stoffen waaruit de kleren zijn gemaakt, overtreffen soms niet alleen de visuele gaafheid, maar ook de tactiele kwaliteiten van de huid: denk aan het gevoel van zijde, satijn of pels, die vaak de gladheid van de huid overtreffen. Uiteindelijk wordt de ‘tweede huid’ in vele opzichten de eerste!

steve diet goedde

Optische en de tactiele verschuivingen zijn vaak met elkaar verweven. Zo heeft zijde niet zelden de kleur van schaamlipjes en in alle geval herinnert ze aan de gladheid ervan, zonder evenwel vochtig te zijn. Daardoor is zijde ook een voorbeeld van verschuiving omwille van de esthetisering, zoals vingernagels of lippen. Hetzelfde geldt voor pels, die onder meer herinnert aan het uitzicht van de beharing op de venusheuvel. Ook de geuren worden in het weefsel gevlochten. Leer, dat helemaal onthaard is zoals het naakte vrouwelijke lichaam, is ook geliefd om zijn geur (en om de later te bespreken sadistische boventonen door de herinnering aan slachten en villen). En dat geldt bij uitstek voor schoenen die de geur van het leer met die van de voet combineren)

De soms subtiele verschuivingen uit diverse bronnen raken met elkaar vervlochten in een uiteindelijk onontwarbaar weefsel. Dat maakt de hele fascinatie uit van vele kledingstukken, en ook het hele mysterie. Het is niet moeilijk om te begrijpen waarom iemand opgewonden raakt door de aanblik van halfgeopende lippen, al heel wat moeilijker om in te zien wat hem zo mateloos fascineert in een been, maar pas als hij in extase komt bij het aanraken van een stuk stof of het zicht van een ingeregen lichaam, moeten we alle hens aan denk roepen om hem te kunnen volgen.

Kledingstukken kunnen ook nog eens worden geïsoleerd van het lichaam waar de oorspronkelijke aantrekkingskracht van afkomstig was. Dat maakt de vervreemding compleet. Hier pas krijgen de verschuivingen van de erotische verschijning het karakter van een echte ‘fetisj’. Dat belet niet dat het verschijnsel ‘fetisjisme’ pas doorzichtig wordt als we de meer begrijpelijke voorvormen ervan in het beeld betrekken.

Magritte stelt het fetisjkarakter extra in het daglicht door het achtergelaten lichaam terug te laten verschijnen in de kleren die het achterliet (Le modèle rouge', Philosophie dans le boudoir). Een intelligente variant op dit thema wordt geleverd door Nicole Tran Ba Vang

nicole tran ba vang

Door hun vermogen om de erotische aantrekkingskracht van het lichaam te usurperen gaan kleren een steeds belangrijker rol spelen in het liefdesleven. Vermits men naar willekeur over kleren kan beschikken, kan elk lichaam zich van de nodige charmes voorzien - ook het van nature minder aantrekkelijke, of het lichaam dat eigenlijk niet bereid is zich over te geven. Het lichaam wordt vervangbaar en zelfs misbaar. Met evidente voordelen: de depersonalisering en objectivering van de erotische verschijning komt alleen maar tegemoet aan de - onder het huidige regime van differentiële schoonheid en de ruil tussen schoonheid en rijkdom structurele en daarom onbewuste - onwil om zich te laten opgaan in een meer omvattend persoonlijke relatie. In tegenstelling tot een geliefde, kan men een fetisj kopen en bezitten.

Tegelijk laat de objectivering en de visualisering toe onbeperkt te genieten. De eindige coïtus wordt vervangen door nieuwe vormen van omgang zoals het ontbloten, kussen, koesteren, in de handpalm vatten, wassen, zalven en parfumeren van de voet (Japan). Met iemands voeten kun je uren spelen, en met zijn schoen zelfs in absentia. En het genot is niet alleen onbeperkt, maar ook ongehinderd: met schoenen krijg je gegarandeerd nooit problemen...

(6) DE FETISJ EN HET NAAKT

In het vorige hoofdstuk maakte we kennis met het prikkelende effect van de omkering van het normale schema van bedekking. De fetisjistische verschuiving komt tot haar hoogtepunt als ze aanleunt bij deze omkering: de naar de kledij verschoven verschoven charmes kunnen dan worden tegengesteld aan de volledige ontbloting.

Bij een eerste soort tegenstelling wordt de centrale opening in het naakt als het ware bekleed door het lichaam zelf, waarbij de haren en bedekking van de uiteinden van armen en benen meteen de centrifugale beweging versterken::

craig morey

markus richter

andy metal

Maar in een tweede fase keert de centrifugaal verschoven fetisj zich terug naar de centrale oorsprong waarvan het lichaam zowel als de kleren de centrifugale ontkenning zijn:

giuseppe sarcinella

(7) SIERRADEN

‘There is more to sex than intercourse...’

Ook erotisch neutrale objecten die de aandacht trekken om heel profane redenen, raken betrokken in het spel van verhullen en onthullen. Zo zijn sierraden allerhande in oorsprong tekens voor rang, functie, sociale status of andere onderscheidingen. Ze leiden de aandacht af van de erotische verschijning en krijgen daardoor dezelfde functie als kleren. Ook bloemen, stoffen of sierraden die puur om de schoonheid worden gedragen, concurreren met de schoonheid van het lichaam. Maar juist door hun erotische neutraliteit dienen ze als excuus: de kostbare of prachtige stof van een jurk is een100%orwendsel om de drager ervan te bewonderen of de aandacht te trekken. Het effect is het sterkst bij sierraden. De kostbare steen aan een hanger leidt niet alleen de aandacht af van de borsten temidden waarvan hij hangt te pronken, hij biedt ook een voorwendsel om naar de ontblote boezem te kijken. Door als voorschot te functioneren raakt hij, hoe erotisch neutraal hij aanvankelijk ook mag wezen, toch betrokken in het spel van de verleiding. Ook een tatoeage of een piercing hebben hetzelfde effect, vooral als ze zijn aangebracht op een plaats die anders niet mag ontbloot worden in het openbaar. Soms brengt men daartoe speciaal splitten of ritsen aan.

cora chaos

Maar ook - of bij uitstek - op het naakte lichaam dienen sierraden allerhande de esthetiserende verschuiving. Ze leiden blik af van de onesthetische of angstwekkende aanblik van de geslachtsorganen en andere minder appetijtelijke onderdelen zoals de tepels (peircing), oorholte (oorhanger aan oorlel), neusholte (allerlei toevoegsel aan neusvleugels of neusbeen: pluimen, ringen):

alvaro rioseco

Of ze leiden de aandacht af van de navel, die zelf de esthetiserende vervanging is van de vagina:

lauwill

vanek

De aandacht kan ook rechtstreeks van de vagina worden afgeleid door de vinger op de ring naast de holte, zoals bij Ernesto Timor:

ernesto timor

of door sierraden of een tatoeage in de onmiddellijke omgeving:

calvato

eduardo segura

In onderstaande foto's van Lee Stranahan en Manuel Laval leidt het sieraad in het hol van de leeuw zelf de aandacht af van het afstotelijke vlees. We wezen er reeds in hoofdstuk IV op hoezeer hoezeer de glanzende gladheid van de vingernagel - en hier ook van de schelp - de ontkenning is van de slijmerige en gerimpelde vlees:

lee stranahan

manuel laval

Op onderstaande foto van Manuel Laval is duidelijk te zien hoe het sieraad op de centrale opening nauwelijks in staat is om de centrifugale beweging weg ervan af te remmen:

manuel laval

En dat herinnert er ons aan dat het gehele gebeuren tenslotte ook nog onder verschoven vorm op het gelaat worden opgevoerd:

mariano rodriguez

(7) DE GODDELIJKE HERMAFRODIET

Kleren geven niet alleen de toeschouwer een voorschot op de charmes van het naakt, ze geven ook de drager een voorschot op het seksueel genot. Velen genieten van het gevoel van losse en luchtige kledij over de beweging van borst(en), schouders, billen en dijen, of van het gevoel van zijde die de huid streelt. Dat genot leidt vaak tot zichzelf strelen - een geliefd thema in het erotische beeld. Beperkende of stijve kledij kan omgekeerd een lust opwekken die gelijkt op die van bonding (korsetten, nauwsluitende rokken, leren pakken): hier vervangt de kledij de minnaar. Ook het dragen van lingerie op zich verschaft een bijzondere sensatie, ook als - of juist als - de drager niet de bedoeling heeft om ze aan vreemde blikken bloot te stellen. Het pure gevoel van aantrekkelijk te zijn of de pure mogelijkheid om te verleiden kan volstaan. Hier ontstaat het genot door zichzelf te bekijken met een geestelijk oog, met het echte oog in de spiegel of via de plaatsvervangende blik van een derde. De zelfbevrediging krijgt een nieuwe dimensie als de kleren fetisjistisch zijn opgeladen met de charmes van het begeerde lichaam. Ze kunnen daarvan loskomen en gedragen worden door het begerende lichaam zelf, dat zichzelf daarom niet langer moet projecteren. Inzicht in dit proces wordt bemoeilijkt doordat de fetisjisering niet alleen de zijn lichamelijke herkomst verbergt achter objecten, maar ook zijn oorsprong in het begeerde lichaam verdonkeremaant door de objecten bij het eigen lichaam te voegen. De pluimen waarmee bij voorkeur vrouwen zich versieren, zijn afkomstig van mannelijke vogels. Pels - van oudsher een prerogatief van de machtige man (Emberley) - herinnert niet alleen aan de beharing van de pubis, maar ook aan het harige mannelijk lichaam. Omgekeerd ontleent het haarloze leer zijn charmes vooral aan de naaktheid van het vrouwelijke lichaam. Houden we rekening met deze geslachtelijke kleuring, dan vervagen de grenzen tussen fetisjisme en travestie: terwijl de fetisjist oorspronkelijk zijn eigen begerende orgaan op het begeerde lichaam projecteerde, neemt hij nu via de kleren het begeerde lichaam in zichzelf op. De fetisjist die zich in zijden ondergoed hult of in het naakte leer, geniet tactiel van de huid die hij ontvreemde aan het begeerde lichaam. Daardoor wordt hij tot travestiet die met zijn geestesoog, via de spiegel of het oog van derden geniet van zichzelf als het andere geslacht.

Deze beweging wordt alleen maar voltooid als hij zich ook nog masturbeert met de fetisj of met een hand die de vrouwelijke vagina vervangt of met de vinger die de mannelijke penis vervangt - al past het blijven hangen in de visuele en tactiele voorstadia veel beter bij beide wezenlijk visuele perversies. Daarop komen we terug in hoofdstuk IX.

Zo wordt het begeerde lichaam dat de voyeur zich genitaal ontzegde door te (moeten) blijven kijken, uiteindelijk gereconstrueerd op het eigen lichaam door de omkering van de blik via de spiegel (travestiet), én door zich te hullen in de begeerde huid die van het begeerde lichaam werd losgemaakt (fetisjist). Zo transformeert het door het oog seksueel geïndividueerde wezen - het wezen dat zichzelf niet laat opgaan in het dier tot de zelfgenoegzame, goddelijke hermafrodiet.

© Stefan Beyst, 2000-2003

zie ook: stefan beyst over kunst



zoek op deze site

powered by FreeFind

Stefan Beyst is ookde auteur van
'De extasen van Eros'
waarin de wederwaardigheden van het erotisch oog worden gesitueerd
in de bredere context van de lotgevallen van de liefde als zodanig.