tsion avital: the complementarity of art and design

bespreking van
 http://www.hit.ac.il/staff/Avital/ART-DESIGN.pdf.
de pagina's verwijzen naar deze tekst




In de goede traditie van Nelson Goodman kent Avital kunst een cognitieve functie toe. Hij plaatst ze daarmee op dezelfde voet als wetenschap. In één adem noemt Avital 'pictures, words, natural languages, or scientific theory (p.10). Beelden begrijpt hij als een taal die van de verbale taal alleen als 'pictoral' language te onderscheiden (p. 10). Ongetwijfeld zijn er vele beelden die als teken worden gebruikt: documentaire foto's, illustraties, modellen, maquettes en allegorieën (zie 'instrumentele mimesis'). Maar beelden als zodanig - autonome beelden - hebben een geheel tegengestelde functie: er is een wereld van verschil tussen de icoontjes op toiletdeuren en de Mona Lisa, of tussen 'La Mariée mise è nu par ses célibataires même' en de Venus van Urbino..

Zoiets als een autonoom beeld bestaat voor Avital blijkbaar niet. Net als Goodman beweert hij dat beelden 'refereren' (p 5). Hij heeft het onomwonden over het beeld als over een 'beschrijving': 'No word and no combination of words, pictures, or formulas wholly describes anything (p.10). Het beeld heeft een cognitieve functie inzake 'connection (pictorial universal) and classification' (p. 2). Schilderkunst is zoals schrift een middel om informatie op te stapelen, een 'extra-skull unit of memory' (p. 15). En ga zo maar door...

Uit al deze citaten blijkt dat Tsion Avital geen oog geeft voor het fundamentele verschil tussen woorden en (autonome) beelden, tussen wetenschap en kunst. Woorden en wetenschap zijn (gehelen van) tekens waardoorheen we worden verwezen naar de wereld, een (autonoom) beeld - kunst - stelt zich in de plaats van een (al dan niet bestaande) wereld. De functie van een dodenmasker - het 'imago', een van de oervormen van kunst - is niet te refereren naar de dode, maar integendeel hem zintuiglijk tegenwoordig te stellen. Of, om het met een slogan uit te drukken: kunst is geen kwestie van semiosis, maar van mimesis (zie 'Mimesis en semiosis')

Pas het begrip van het beeld in termen van mimesis laat toe het verschil tussen design en kunst te formuleren. Kunst roept een wereld op die tastbaar aanwezig lijkt, maar toch niet daar is; design schept een nieuwe werkelijkheid door ingrepen op de werkelijke wereld - en als zodanig omvat ze heel wat meer dan 'industrial design, architecture, fashion design, etc'.) (p.1), maar zowat de gehele menselijke productie.

Omdat Tsion Avital het beeld niet begrijpt in termen van mimesis, kan hij het verschil tussen design en kunst niet beschrijven als een verschil tussen werkelijkheid en mimesis, en moet hij zijn toevlucht nemen tot de tegenstelling tussen het instrumentele en het cognitieve domein (p. 2). Die tegenstelling is misschien van toepassing op de tegenstelling tussen design en wetenschap, maar geenszins op de tegenstelling tussen design en kunst - om de doodeenvoudige reden dat kunst de wereld niet beschrijft of verklaart, maar oproept ('nabootst').

Vermits het uitgangspunt fout is, moeten we ook niet in detail ingaan op de reeks tegenstellingen tussen kunst en design die Avital opsomt. Dat zou alleen zinnig zijn als we kunst uit de tegenstelling uitsluiten en ons beperken tot een onderzoek naar de verschillen tussen design en wetenschap.

Bespreken we daarom een tweede gedachtegang, waarbij Avital ditmaal aansluit bij Thomas Kuhn. Volgens Tsion Avital zou kunst tot aan het impressionisme zijn gemaakt binnen het paradigma van het realisme. Daarna zou ze in een toenemende crisis zijn geraakt. En deze crisis zou de geboorte aankondigen van een nieuw paradigma.

We kunnen ons heel wat vragen stellen bij deze constructie. Om te beginnen is er van crisis in de kunst alleen maar sprake als we ons blindstaren op het gebeuren op de officiële kunstscène, althans op het vlak van wat doorgaat voor plastische kunsten. Gooien we het perspectief wat open, en betrekken we ook de muziek en de literatuur in het beeld - om nog maar te zwijgen van mengvormen als film - dan valt van een crisis al veel minder te bespeuren. En dat geldt zeker als kunstvormen die normaal niet tot de 'Kunst' worden gerekend, eveneens in het beeld worden betrokken (Zie: 'Mimesis en kunst'). Omgekeerd bestaat een deel van de crisis er precies in dat creaties die geen kunst zijn als kunst worden opgevoerd: niet alleen vele vormen van design, maar bij uitstek activiteiten die uitgerekend Tsion Avital niet kan uitsluiten vanwege zijn verkeerd begrip van het beeld: denken we aan alle 'kunstuitingen' waar het beeld als teken wordt gebruikt: van allegorische beelden en objecten allerhande tot 'conceptuele kunst' (Zie: 'Mimesis en kunst'). Maar dat is niet zozeer een crisis in de kunst, als een crisis in de kunstfilosofie, waardoor vogels van het meest diverse pluimage de show gaan stelen ten koste van echte plastische kunstenaars - voor zover die inmiddels nog enig niveau halen. De oplossing van de 'crisis' moet dan ook niet gezocht in een paradigmawissel in de kunst: een paradigmawissel in de kunstfilosofie zou volstaan. Al hebben we niet zozeer nood aan een nieuw paradigma. Een terugkeer naar - en een verfijning van - het aloude paradigma van kunst als mimesis zou wonderen bewerken.



© Stefan Beyst, januari 2006.

 fndeel fbvolg    twitter
 
beeld van de week

zelfomslag